نگاهی نو به سنجش پایانی

نگاهی نو به سنجش پایانی

نظام آموزشی سنتی از گذشته تا به حال آزمون پایانی را ملاک سنجش و موفقیت دانش آموزان در نظر گرفته است. در این رویکرد دانش آموزان فرصت زیادی برای موفقیت ندارند و پیشرفت آنها وابسته به تلاش‌های شب امتحانی است که خود این امر آسیب‌هایی را در بردارد که شامل موارد زیر می‌باشد:

• استرس و اضطراب
• عدم توجه به مهارت‌های مهم قرن ۲۱
• سنجش‌های سطحی با اعتبار کم
• عدم تطابق با زندگی واقعی
• تشویق دانش آموزان به تقلب

امروزه با تغییر در پارادایم‌های یادگیری و سنجش روبه‌رو هستیم، ما باید دانش آموزانی را تربیت کنیم که قادر باشند ببینند، بشنوند، بیان کنند، بخوانند، تصور کنند، انجام دهند، بسازند، خلق کنند و بدون حضور و نگاه سنگین سنجشگر سنجیده شوند. باید به سمت کنترل یادگیری توسط دانش آموزان در حرکت باشیم چرا که در سایه این امر دانش آموزان قادر خواهند بود که مهارت‌های حل مسئله، تفکر انتقادی، انعطاف پذیری و خلاقیت خود را گسترش دهند.

از دیگر علل اهمیت تغییر پارادایم سنجش پایانی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• توجه به سطوح بالای یادگیری
• کاهش استرس
• آمادگی و سنجش دانش آموزان در طول سال
• تقویت مهارت‌های نرم (مهارت حل مسئله، تفکر نقادانه، خلاقیت، ارائه، کار گروهی، مدیریت منابع و بسیاری از مهارت‌های مهم که در زندگی واقعی به آنها نیاز دارند)
• آمادگی بیشتر برای زندگی واقعی

چگونه سنجش پایانی را از انحصار آزمون‌های مداد و کاغذی خارج کنیم؟

آزمون مداد و کاغذی فقط یکی از روش‌های جمع آوری داده‌‌های آموزشی است که به ما کمک می‌کند از میزان دستیابی دانش آموزان به اهداف تعیین شده آگاهی یابیم. ما با دو روش می‌توانیم سنجش پایانی را از این انحصار خارج کنیم:

طراحی آموزشی و ایجاد ارتباط بین سنجش و آموزش

یکی از ضرورت‌های آموزش ایجاد یک حالت متوازن و متعادل میان اهداف است. برای تحقق این منظور، لازم است سنجش‌هایی که طراحی می‌شوند با اهدافی که در ابتدای دوره طراحی شده‌اند مطابقت داشته باشند. سنجش ما نباید فقط سطوح کم‌عمق یادگیری (یادآوری، فهمیدن) را بسنجد. سطوح بالای یادگیری (به کاربردن، تحلیل کردن، و خلق کردن) هم باید در سنجش پایانی مورد استفاده قرار بگیرند. در طراحی سنجش‌ها لازم است به مواردی از قبیل ویژگی‌های رشدی و مهارت‌های شناختی و نیازهای مهم دانش آموزان توجه کنیم. خود ارزیابی و همسان‌سنجی به عنوان یکی از محورهای مهم سنجش در نظر داشته باشیم و از همه مهم‌تر آموزش و سنجش ما باید با مسائل و مشکلات زندگی واقعی ارتباط داشته باشد.

کثرت در روش های سنجش

استفاده از روش‌های مختلف سنجش شامل مشاهده، نمایش، گزارش، پروژه محور و … . همچنین ارائه سنجش تکوینی مکرر خلاقانه در کلاس‌های درس که مجموع نتایج و تلاش‌های دانش آموزان را به یک نمره پایانی ختم کند، نگاه دقیق‌تری را نسبت به وضعیت دانش آموزان به ما می‌دهد. در ادامه به یکی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:

استفاده از پروژه برای سنجش پایانی

استفاده از پروژه‌ها برای شخصی‌سازی یادگیری بسیار مناسب است. کلید یادگیری معنادار احساس تملک نسبت به پروژه است. پروژه‌های درسی معتبر و حقیقی (که برگرفته از دنیای واقعی و یا نزدیک به دنیای واقعی هستند) باعث تقویت انگیزه درونی می‌شوند که در تسریع و عمق بخشیدن آموزش بسیار مهم است. سنجش پروژه‌محور جایگزینی برای آزمون‌های مرسوم هستند. این روش دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا در مسیر یادگیری غوطه‌ور گردند. آنها به جای مطالعه صرف تئوری، یک پروژه عملی انجام می‌دهند و دانسته‌های خود را در مسیر تکمیل پروژه به کار می‌برند. می‌توان از پروژه‌ها به عنوان بخشی از فرآیند یادگیری مداوم یا به عنوان یک امتحان پایانی در کلاس‌ها استفاده کرد. در روش پروژه محور دانش‌‌آموزان در پی پاسخ به سؤالاتی که برای آن‌ها اهمیت دارد به برنامه‌ریزی و اجرای یک پروژه (کار عملی) می‌پردازند. اجرای پروژه، مستلزم بررسی، جمع‌آوری اطلاعات، انتخاب راهبرد مناسب و سپس اجرای راهبرد است که معمولا به صورت کارگروهی و مشارکتی انجام می‌شود. در این روش، پروژه‌ها یک موضوع عملی در کنار درسِ اصلی نیستند، بلکه محور اصلی درس را تشکیل می‌دهند.

نکاتی در راستای اجرای سنجش پروژه محور

• به دانش آموزان اجازه دهید موضوعات، مشکلات و جهت کار خود را انتخاب کنند تا آن را به صورت شخصی معنادار کنند.این انتخاب می‌تواند با هماهنگی با معلم صورت بپذیرد تا اهداف یادگیری در پروژه‌ها یه خوبی گنجانده شوند.
• از همان ابتدا در مورد پارامترهای پروژه و موضوع نمره‌دهی خود شفاف باشید تا دانش آموزان و والدین بدانند چه انتظاری دارید.
• اگر دانش‌آموزان به صورت گروهی کار می‌کنند، مطمئن شوید که راهی برای سنجش یادگیری فردی دارید، نه اینکه فقط یک نمره مشترک را به محصول نهایی دهید.
  مراجعه مکرر به دانش آموزان به صورت غیررسمی و هم با معیارهای اعلام شده برای ایجاد داربست آموزشی و هدایت آنان را در نظر داشته باشید.

جمع بندی

روش‌های سنتی سنجش پاسخگوی نیازهای متنوع جامعه امروزی نیستند. نوع نگاه سنتی به سنجش پایانی به دانش آموزان می‌گوید که فقط در روز امتحان خوب عمل کنند در حالی که در رویکرد نوین، یادگیری و سنجش در هم تنیده هستند. روش‌ها و ابزارهای سنجش باید با اهداف هماهنگ بوده و تمامی ابعاد یادگیری را در برگیرد. توجه به این امر که امتحانات مداد و کاغذی، فقط یکی از راه‌هایی است که به ما در زمینه بررسی میزان تحقق اهداف آموزشی کمک می‌کند. در این راه می‌توان از روش‌های گوناگونی استفاده نمود که می‌توان به سنجش‌های تکوینی مکرر در طی سال تحصیلی و سنجش‌های پروژه محور با هدف حل مسئله و ارتقای توانمندی‌های دانش آموزان اشاره نمود.