در کلاس درس، فراهم کردن موقعیت‌هایی برای شکست، می‌تواند سازنده‌تر باشد.
به طور معمول، فرایند آموزش بدین‌ترتیب پیش می‌رود: سخنرانی، فعالیتهای یادگیری و بعد ارائه‌ی تکالیف به دانش‌آموزان. سخنرانی‌ها دانش محتوا را منتقل می‌کنند، فعالیتهای یادگیری، فرصت حل مسئله را فراهم می‌کنند و تکالیف، فرصتی برای درک بیشتر دانش محتوایی را ایجاد می‌کنند.
ما از این طریق دانش محتوایی زیادی را یاد می‌گیریم، به ویژه در حوزه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات. آنقدر خوب یاد می گیریم که بتوانیم در آزمون‌ها و امتحانات قبول شویم. این روش تدریس (آموزش مبتنی بر سخنرانی و به دنبال آن حل مسئله) ممکن است برای موفقیت در امتحانات مؤثر باشد، اما در درک عمیق‌تر و انتقال دانش به موقعیت‌های واقعی زندگی چندان موثر نیست. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از روش‌های تدریس فعال، مانند روش شکست مولد می‌تواند راهی اثربخش برای یادگیری عمیق باشد.
شکست مولّد چیست؟
شکست مولد که توسط مانو کاپور ارائه شده است، یک روش فعال در آموزش است که تقلای هدفمند و یادگیری از شکست را به عنوان بخشی از فرآیند آموزشی می‌بیند. این روش شامل طراحی تجارب یادگیری است که بدون ارائه‌ی راه‌حل فوری، دانش‌آموزان را برای مواجه شدن با مسائل پیچیده به چالش می‌کشد. هدف شکست مولد آن است که فرصت‌هایی فراهم شود تا دانش‌آموزان به طور مستقل یا گروهی با مسائل دست‌و‌پنجه نرم کنند، مرتکب اشتباه شوند و با این تقلا و تلاش به درک عمیق‌تر از موضوع آموزشی برسند. از طریق این رویکرد، دانش‌آموزان علاوه بر انتقال یادگیری خود به موقعیت‌های واقعی، به مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، حل مسئله و تاب‌آوری هم دست پیدا می‌کنند.
در واقع شکست مولد به معنای تأخیر در آموزش صریح و مستقیم و فرصت دادن به دانش‌آموزان برای کاوش و ارتقاء درک آنهاست. حتی اگر درک اولیه‌ی آن‌ها دقیق و درست نباشد، این فرایند به یادگیری‌شان کمک خواهد کرد.
شواهدی بر اثربخشی شکست مولد
تحقیقات موثر بودن این روش آموزشی دلالت دارند. در یک فراتحلیل از ۵۳ مطالعه که به مقایسه‌ی روش شکست مولّد و آموزش سنتی پرداخته است، یافته‌ها نشان می‌دهد که در جایی که این شیوه تدریس با رعایت اصول شکست مولد استفاده شود، تقریباً دو برابر موثرتر از روش آموزشی رایج است[۱].
در روش شکست مولد، مسائل آموزشی باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟
به کارگیری شکست مولد مستلزم به کارگیری نکاتی در طراحی فرایند یادگیری است و هر نوع طراحی منجر به موفقیت در روش شکست مولد نخواهد شد. در طراحی و به کارگیری روش شکست مولد باید سازوکارهایی در نظر گرفته شود:
– دانش قبلی دانش‌آموز فعال شود.
– توجه دانش‌آموز به مفاهیم مهم و کلیدی جلب شود.
– مفاهیم مهم و کلیدی شرح داده شود.
– مفاهیم مهم و کلیدی، سازماندهی، تثبیت و تعمیق شود.
اجرای شکست مولد
روش شکست مولد در دو فاز اجرا می‌شود:
۱- جستجو و تولید راه‌حل: در این مرحله به دانش‌آموزان فرصت جستجو و تولید ریزپاسخ‌های مختلف برای حل یک مسئله پیچیده داده می‌شود.
۲- تثبیت و عمق بخشی: در این مرحله به دانش‌آموزان کمک می‌شود تا پاسخ‌های تولیدشده را با هم مقایسه کرده و دانش خود را سازماندهی کنند.
جمع بندی
هرچند اجرای این روش با چالش‌هایی در زمینه‌ی طراحی، اجرا و ارزشیابی همراه است، اما معلمین فعال و با انگیزه با تکرار و تمرین این روش می‌توانند از مزایای آن در کلاس‌های خود بهره برده و بر تنوع راهبردهای خود بیافزایند.